Ένα κάπως ιδιόμορφο άρθρο που συνδέει την αξιολόγηση με την αισθητική.

Του Θωμά Κραμποκούκη, Υπ. Διδάκτορα Παν. Θεσσαλίας

Πρόσφατα διάβασα ένα άρθρο περί αξιολόγησης στον δημόσιο τομέα και κυρίως στα δημόσια σχολεία. Άρχισαν έτσι να τριγυρνούν διάφορες σκέψεις, έννοιες και ιδέες στο μυαλό μου, οι οποίες αποτέλεσαν την αφορμή για αυτό το «χαοτικό» κείμενο. Ως κύριο στόχο έχει να προκαλέσει δημιουργικούς στοχασμούς και ανησυχίες μέσα από ένα «μπέρδεμα καταστάσεων». Το πρώτο μέρος του κειμένου στηρίζεται σε λογικά επιχειρήματα, ενώ το δεύτερο μέρος αναπτύσσεται με μια εντελώς διαφορετική προσέγγιση. Ο διαχωρισμός αυτός είναι σκόπιμος και εξηγείται στο τέλος του κειμένου.

The times they are a-changin’ *

Οι θέσεις εργασίας αλλάζουν. Οι τεχνολογικές εξελίξεις που θα δούμε τα επόμενα 5-15 χρόνια θα είναι πολύ εντονότερες από ότι έχουμε ζήσει. Τα δεδομένα που συγκεντρώνονται στο διαδίκτυο αυξάνονται, αποκτώντας όλο και μεγαλύτερη σημασία, με αποτέλεσμα να απαιτείται η ικανότητα διαχείρισης και αξιοποίησής τους. Τα ξενοδοχεία (και γενικότερα όλες οι επιχειρήσεις) αξιολογούνται συνεχώς και παντού. Υπάρχουν εργαλεία μέσα από τα οποία μπορούμε να δούμε αν για παράδειγμα το πρωινό του Χ ξενοδοχείου είναι καλύτερο από το πρωινό των ανταγωνιστών του ή κατά πόσο τα στρώματα στις σουίτες του είναι σε θέση να ανταγωνιστούν τα στρώματα των ανταγωνιστών. Άλλα εργαλεία δείχνουν πόσο κόστισε το κάθε «click» που γίνεται σε μια καμπάνια στα google ads ή πόσα χρήματα μας έφερε η κάθε καμπάνια ή ακόμα και τι ενδιαφέροντα έχει η πλειοψηφία των ατόμων που επισκέπτονται την ιστοσελίδα μας. Το Facebook πρόσφατα ανακοίνωσε ότι όραμά του είναι να συμβάλλει ώστε το metaverse να έρθει πιο κοντά στην καθημερινότητά μας (Facebook, 2021).

Υπάρχουν επιχειρήσεις που στήνουν αλγορίθμους εκατομμυρίων, βασιζόμενες σε δεδομένα. Ψάξτε για παράδειγμα πως λειτουργεί ο αλγόριθμος του skroutz plus ή αλγόριθμος του BOX. Οι παράμετροι που υπάρχουν σε αυτούς τους αλγόριθμους είναι κατά πολύ πιο πολύπλοκοι από ότι ενδεχομένως να φαντάζεστε. Η Google πέρυσι με αφορμή τον Covid ανέπτυξε εργαλεία που βοηθούσαν τους ταξιδιώτες να βρουν πληροφορίες σχετικά με την υγεία και την ασφάλεια, ενώ τώρα επιδιώκει να παρέχει επιπλέον επιλογές που θα αφορούν σε πληροφορίες σχετικά με τη βιωσιμότητα. Κάνοντας αναζητήσεις στη Google ο χρήστης είναι σε θέση να δει αν κάποιο ξενοδοχείο πληροί υψηλά πρότυπα βιωσιμότητας από ανεξάρτητους οργανισμούς (π.χ.  Green Key, EarthCheck), ενώ σε λίγο καιρό θα μπορεί να δει ακόμα και τις εκτιμώμενες εκπομπές άνθρακα ανά πτήση (Holden, 2021).

Τα παιδιά μεγαλώνουν μέσα σε αυτό το συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον και στο δημόσιο ακόμα κουβεντιάζουμε την έννοια της αξιολόγησης! Μιας οποιαδήποτε αξιολόγησης. Πολλές επιχειρήσεις δεν βρίσκουν προσωπικό και εδώ εμπεριέχεται πάλι η έννοια της αξιολόγησης. Αφενός οι εργοδότες αξιολογούν πως το προσωπικό που βρίσκουν δεν έχει τα επιθυμητά χαρακτηριστικά, αφετέρου οι εργαζόμενοι ενδεχομένως να αξιολογούν πως η θέση εργασίας δεν πληροί τις ανάγκες τους. Σε ερευνητικό επίπεδο για να δημοσιευθεί ένα ακαδημαϊκό άρθρο σε ένα έγκριτο ερευνητικό περιοδικό, περνάει από διάφορα στάδια αξιολόγησης εντός ενός πλαισίου διατήρησης της ανωνυμότητας. Επιπλέον, μέρος της ακαδημαϊκής εξέλιξης αποτελεί ο αριθμό τέτοιων δημοσιεύσεων, ο αριθμός των αναφορών που έχουν γίνει από άλλα άρθρα στα άρθρα του Χ ακαδημαϊκού για παράδειγμα (citations) κλπ. Η αξιολόγηση βρίσκεται παντού. Ακόμα και για την επιλογή του super market που θα προτιμήσει μια οικογένεια για να κάνει τα ψώνια της εβδομάδας. Με τόσα πολλά δεδομένα τριγύρω μας είναι αστείο να μιλάμε έτσι γενικώς για μη αξιολόγηση. Το πλαίσιο της αξιολόγησης, τα ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά που θα χρησιμοποιηθούν μπορούν να αποτελέσουν μια βάση συζήτησης. Όχι όμως το αν γενικώς θέλουμε ή δεν θέλουμε αξιολόγηση. Είναι παράδοξο να λέμε ότι οι αναλυτές δεδομένων για παράδειγμα είναι μια από τις πολλές ειδικότητες που έχουν τρομερή ζήτηση, αλλά ταυτόχρονα να φοβόμαστε την αξιολόγηση.

Συμπερασματικά, η αξιολόγηση είναι δεδομένη σε οποιοδήποτε επίπεδο (επαγγελματικό, προσωπικό, οικογενειακό, φιλικό κλπ.) και αποτελεί μέρος της εξέλιξης. Οποιοσδήποτε συνεχίσει τα επόμενα χρόνια να εφαρμόζει τις διαδικασίες που εφάρμοζε και πριν από πέντε χρόνια για παράδειγμα, ακόμα και αν αυτές τότε ήταν οι βέλτιστες, εκ των πραγμάτων, με τις τεχνολογικές εξελίξεις και με τις αλλαγές που θα κάνουν οι ανταγωνιστές του, η στασιμότητά του θα συνεπάγεται με οπισθοδρόμηση. Απαιτείται λοιπόν ένα στάδιο δημιουργικότητας και προσαρμοστικότητας. Δεν είναι τυχαίο ότι με την τεχνολογική εξέλιξη τα ζητήματα της ηθικής αλλά και της αισθητικής (!), αποκτούν όλο και μεγαλύτερη βαρύτητα. Δεδομένης λοιπόν της πολυπλοκότητας, οι επιχειρήσεις και οι προορισμοί δεν μπορούν να βασίζονται σε λογικές «αρπαχτών». Στη συνέχεια επιδιώκω να δώσω μια πιο φιλοσοφική και με μεγαλύτερο βάθος, προσέγγιση ευρύτερων ζητημάτων, μέσα από μια εντελώς διαφορετική προσέγγιση.

Series of Dreams*

Διαχρονικά έχουν αναπτυχθεί θεωρίες γύρω από την έννοια της αισθητικής. Ενδεικτικά, ο Kant (1724-1804) θεωρούσε ότι κάποιος χαρακτηρίζει κάτι ως όμορφο με βάση τα συναισθήματά του και όχι βάση κάποιων κοινά αποδεκτών αρχών ή κριτηρίων. Αντίστοιχα, ο Nietzsche (1844-1900) έδινε ιδιαίτερη βαρύτητα στην τέχνη την οποία και θεωρούσε ως απαραίτητη για μια πιο όμορφη ζωή. Θεωρούσε πως η ζωή θα πρέπει να ισορροπεί μεταξύ της Απολλώνιας και Διονυσιακής πλευράς του ανθρώπου. Η πρώτη διάσταση σχετίζεται με την ορθολογική σκέψη, ενώ η δεύτερη με τα συναισθήματα. Στην εξίσωση, προσθέτω τον όρο “Knowledge Workers“ του Drucker, οι οποίοι για να είναι αποτελεσματικοί χρειάζονται ένα διαφορετικό στυλ διοίκησης σε σχέση με τους χειρώνακτες εργάτες του παρελθόντος, τις σκέψεις του Montesquieu περί καλαισθησίας, όπου θεωρούσε ότι ο καλαίσθητος πολίτης είναι ο ενεργός, ο αχειραγώγητος πολίτης, παροτρύνοντας για «φώτιση των συναισθημάτων». Προσθέτω επίσης την έννοια της αυτό-βελτίωσης για την οποία μιλούσε ο Καστοριάδης, της «θηλυκοποίησης της οικονομίας» του Μίμη Ανδρουλάκη (Just Like a Woman*), την «αισθητική ποιότητα» των πόλεων του Ομότιμου Καθηγητή Στεφάνου του ΕΜΠ, ακόμα και την προσέγγιση του Νικόλα Άσιμου με τους «Κροκανθρώπους»!

Προχωρώντας σε μια παράτολμη και απλοϊκή «ισότητα» της παραπάνω «χαοτικής σχέσης», θα έλεγα ότι η ουσία βρίσκεται στο μεράκι που βάζει κάποιος. Στην αγάπη. Στη φροντίδα που δίνει στον εαυτό του, στη δουλειά του, στην επιχείρησή του, στους φίλους του, στα παιδιά, στη ζωή του. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο ανέφερα προηγουμένως ότι δεν πρέπει να βασιζόμαστε πλέον σε «λογικές αρπαχτών». Προχωρώντας λίγο ακόμα θα έλεγα ότι η Απολλώνια πλευρά μας σχετίζεται με βιοποριστικές ανάγκες, με την οικονομική επιβίωση της κάθε επιχείρησης, ενδεχομένως με τις σκληρές αποφάσεις που πρέπει να παρθούν στο πλαίσιο του ανταγωνιστικού περιβάλλοντος που ζούμε, με τα έργα υποδομών που πρέπει να γίνουν στους προορισμούς κλπ. Αντίθετα, η Διονυσιακή πλευρά μας είναι μέρος των soft skills, της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης, του εθελοντισμού, της συνεργασίας. Είναι σημαντικό να βρεθεί η βέλτιστη ισορροπία αυτών των δύο καθώς σε αντίθετη περίπτωση υπάρχει κίνδυνος. Άλλωστε τελευταία μιλάμε για δυνατές ομάδες. Δεν αρκεί από μόνος του ένας πολύ δυνατός παίχτης. Χρειάζεται ομάδα η οποία θα έχει γνώσεις, κατανόηση, ομόνοια, κοινούς στόχους κλπ.

Κλείνοντας και αφού επιχείρησα να αναδείξω μέσα από ένα «χάος» τη παραπάνω πολυσύνθετη κατάσταση, η χρησιμοποίηση της έννοιας του χάους δεν είναι τυχαία. Πέραν της φυσικομαθηματικής έννοιας του χάους, η έννοια αυτή έχει χρησιμοποιηθεί μεταξύ πολλών άλλων και στο μάρκετινγκ από τον Philip Kottler. Για μένα το χάος είναι όλα τα παραπάνω. Ένας συνδυασμός, γνώσεων, ιδεών, σκέψεων, προβληματισμών κλπ. τα οποία με έναν μαγικό τρόπο αλληλοεπιδρούν στο μυαλό μας και κάνουν να ξεπερνάμε το στάδιο της δημιουργικότητας. Με μια τέτοια προσέγγιση έχει γραφεί και το κείμενο. Ούτε όμως η χρησιμοποίηση των αγγλικών φράσεων είναι τυχαίες* …

Holden, 2021. Building a sustainable future for travel https://www.blog.google/products/travel/building-sustainable-future-travel

Facebook, 2021. Connection is evolving and so are we https://about.facebook.com/meta/?_ga=2.41757031.494284551.1636711721-861991701.1636711721

*Ομάδα ερευνητών θέλοντας να δείξει την αγάπη της για τη μουσική του Bob Dylan χρησιμοποιούσε στα ακαδημαϊκά της άρθρα τίτλους τραγουδιών του [https://www.dailymail.co.uk/sciencetech/article-3360635/Freewheelin-scientists-total-727-Bob-Dylan-lyrics-hidden-medical-research-papers-snuck-bet.html]. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο χρησιμοποιήθηκαν στο κείμενο κάποιοι τίτλοι από τραγούδια του Bob Dylan, αφενός γιατί μου άρεσε ως ιδέα, αφετέρου για να αναδείξω την προσέγγιση των ερευνητών.

**Στο http://thomaskrabokoukis.blogspot.com/ υπάρχουν κάποια ακόμα κείμενα που είχα γράψει παλιότερα με ένα παρόμοιο ύφος.